Odzież robocza oraz obuwie ochronne odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Choć przepisy dotyczące obowiązku dostarczenia pracownikowi środków ochrony osobistej oraz odpowiedniej odzieży roboczej są precyzyjnie uregulowane w Kodeksie pracy, sytuacja może być bardziej skomplikowana w przypadku osób zatrudnionych na podstawie umowy cywilnoprawnej. Przepisy kodeksu pracy nie mają bezpośredniego zastosowania do umowy zlecenia, lecz coraz częściej dąży się do zapewnienia zleceniobiorcom podobnych praw i standardów ochrony, co pracownikom etatowym.
Obowiązki zleceniodawcy wobec zleceniobiorcy w zakresie BHP
Pomimo braku bezpośredniego uregulowania kwestii BHP w przypadku umowy zlecenia zleceniodawca powinien dołożyć starań, aby zapewnić zleceniobiorcy bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Niezależnie od rodzaju zawartej umowy, każda osoba wykonująca pracę w środowisku stwarzającym zagrożenia powinna mieć dostęp do odpowiednich środków ochrony osobistej. W ramach odpowiedzialności zleceniodawca może więc przydzielić niezbędną odzież roboczą oraz obuwie ochronne, które pozwolą zleceniobiorcy bezpiecznie realizować swoje obowiązki zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami.
Kodeks pracy a umowa zlecenie – co mówi prawo?
Chociaż Kodeks pracy odnosi się przede wszystkim do stosunku pracy, wiele jego przepisów wpływa także na warunki pracy zleceniobiorców. W kontekście odzieży roboczej i środków ochrony indywidualnej przepisy Kodeksu pracy stawiają konkretne wymagania, mające na celu zabezpieczenie zdrowia osób zatrudnionych. Zleceniobiorcy, mimo że formalnie nie są objęci Kodeksem pracy, w wielu przypadkach mogą korzystać z podobnych zabezpieczeń BHP, co pracownicy etatowi. Dzięki temu ich pozycja jako współpracowników jest znacznie silniejsza, a zadania mogą być wykonywane ze znacznie większym komfortem, także psychicznym.
Art. 304 Kodeksu pracy – obowiązki zleceniodawcy
Artykuł 304 Kodeksu pracy nakłada na pracodawców obowiązek zapewnienia bezpiecznych warunków także osobom zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych, takich jak umowa zlecenie. W praktyce oznacza to, że zleceniodawca powinien zadbać, aby zleceniobiorcy, wykonując swoją pracę, byli odpowiednio zabezpieczeni, na przykład przez dostarczenie im środków ochrony indywidualnej, takich jak przysługująca odzież robocza, obuwie ochronne czy kaski ochronne, w zależności od specyfiki stanowiska pracy. Elementy te powinny nie tylko deklaratywnie spełniać określone zadania, ale powinny też posiadać konieczne w tym kontekście certyfikaty, aprobaty techniczne czy zatwierdzenia zgodne z polskimi normami BHP, jak i normami europejskimi.
Art. 207 Kodeksu pracy – organizacja bezpiecznych warunków pracy
Zgodnie z artykułem 207 Kodeksu pracy zapewnienie pracownikom bezpiecznych warunków jest jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy. W praktyce oznacza to konieczność dostarczenia odzieży roboczej oraz innych środków ochrony osobistej, które mają kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa i zdrowia osób wykonujących pracę. Zasadniczo obowiązek dostarczenia pracownikowi odpowiedniej odzieży roboczej obejmuje także osoby wykonujące swoje zadania w ramach umowy zlecenia, szczególnie gdy charakter ich pracy wiąże się z ryzykiem zawodowym. Taka postawa leży w interesie pracodawcy, ponieważ oddala od niego ryzyko wystąpienia sytuacji spornych w razie ewentualnych wypadków przy pracy bądź innych incydentów. Nawet jeśli wiążą się z tym dodatkowe koszty, korzyści wynikające z zastosowania ŚOI zdecydowanie są warte ich poniesienia.
Odzież i obuwie robocze jako środki ochrony indywidualnej
Środki ochrony indywidualnej są niezbędnym wyposażeniem każdego pracownika wykonującego swoje zadania w trudnych warunkach. Zgodnie z przepisami zapewnienie odzieży ochronnej jest wymagane w sytuacjach, gdy praca może narażać na działanie szkodliwych czynników zewnętrznych. W przypadku zleceniobiorców przydzielanie odzieży roboczej jest pożądane, choć formalnie nie jest wymagane przez Kodeks pracy. Różnica między odzieżą roboczą a ochronną polega głównie na jej przeznaczeniu – odzież robocza ma zabezpieczać przed zabrudzeniem, natomiast odzież ochronna zapobiega urazom i zranieniom. Stosowane produkty powinny spełniać aktualnie obowiązujące normy i pochodzić ze sprawdzonych źródeł. Takie akcesoria są wykonane ze starannie dobranych materiałów, które wykazują właściwości odpowiednie dla konkretnego scenariusza zastosowań. Przykładowo rękawice antyprzecięciowe powinny rzeczywiście chronić dłonie pracownika przed urazem wynikającym z pracy z ostrymi narzędziami.
Ekwiwalent za odzież roboczą i ochronną
Zdarza się, że pracodawca zamiast bezpośredniego zapewnienia odzieży roboczej przyznaje pracownikowi lub zleceniobiorcy ekwiwalent pieniężny. Ekwiwalent za odzież roboczą przysługuje wówczas, gdy pracownik używa własnej odzieży roboczej, a pracodawca decyduje się pokryć koszty jej zakupu lub konserwacji. Warto zaznaczyć, że ekwiwalent za odzież ochronną ma na celu ułatwienie pracownikowi zakupu wymaganej odzieży, jednakże jego wypłata powinna być zgodna z przepisami wewnętrznymi firmy.
Szkolenia BHP i badania profilaktyczne dla zleceniobiorców
Zasadniczo szkolenia BHP oraz badania profilaktyczne są wymagane dla osób zatrudnionych w oparciu o umowę o pracę, jednak w przypadku zleceniodawców zatrudniających osoby na umowę zlecenie istnieje możliwość zorganizowania takich szkoleń na zasadzie dobrowolności. W sytuacji, gdy stanowisko pracy zleceniobiorcy jest związane z podwyższonym ryzykiem zawodowym, zleceniodawca powinien jednak rozważyć przeprowadzenie badań profilaktycznych oraz przeszkolenie z zakresu BHP.
Państwowa Inspekcja Pracy a kontrola warunków pracy zleceniobiorców
Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) pełni kluczową rolę w nadzorze nad warunkami pracy, w tym także nad przestrzeganiem przepisów BHP przez pracodawców i zleceniodawców. Inspektor PIP ma prawo przeprowadzać kontrole i egzekwować obowiązek zapewnienia odpowiednich warunków pracy także w przypadku umów zlecenia. Konsekwencje nieprzestrzegania przepisów BHP mogą obejmować nie tylko grzywny, ale także konieczność wprowadzenia zmian organizacyjnych na stanowisku pracy.
Wypadki przy pracy zleceniobiorców – odpowiedzialność i środki ochrony
Wypadki przy pracy mogą zdarzyć się także zleceniobiorcom, zwłaszcza podczas wykonywania prac fizycznych lub w środowisku potencjalnie niebezpiecznym. W przypadku takiego zdarzenia zleceniodawca może ponosić odpowiedzialność za nieprzestrzeganie zasad bezpieczeństwa, szczególnie jeśli nie zapewnił zleceniobiorcy odpowiednich środków ochrony indywidualnej. Kluczowe rozwiązania ŚOI, jakie powinny być stosowane, to między innymi odzież robocza, obuwie ochronne oraz inne specjalistyczne akcesoria, które minimalizują ryzyko wystąpienia urazów.
Koszty uzyskania przychodu a wydatki na odzież roboczą
Przedsiębiorcy mają możliwość zaliczenia wydatków na zakup odzieży roboczej w koszty uzyskania przychodu, o ile odzież ta jest niezbędna do wykonywania obowiązków pracowniczych lub zadań zleceniobiorcy. W praktyce oznacza to, że zakup odzieży ochronnej oraz obuwia roboczego może być wliczony w koszty firmy, co stanowi istotną korzyść dla przedsiębiorców. Przepisy dotyczące odliczeń podatkowych uzależniają jednak możliwość wliczenia kosztów od rodzaju wykonywanej pracy oraz jej bezpośredniego związku z ochroną zdrowia i bezpieczeństwem.
Reasumując, stosunek pracy i umowa cywilnoprawna różnią się pod względem regulacji BHP, jednak świadomość zleceniodawców o konieczności zapewnienia bezpiecznych warunków pracy stale rośnie. Spore znaczenie ma także postawa samego zleceniobiorcy, który wykonując pewne zadania powinien mieć na uwadze kwestie bezpieczeństwa i zadbać o to, aby ŚOI zabezpieczały go w takim stopniu, w jakim jest to konieczne. Część pracowników realizujących zlecenia na gruncie umów cywilnoprawnych dysponuje własnym zapleczem w zakresie odzieży roboczej, odzieży ochronnej oraz innych form ochrony.
Czytaj więcej:
Środki ochrony indywidualnej: definicja, rodzaje i przepisy
Na ile przysługują buty robocze?
Normy i certyfikaty odzieży roboczej i ochronnej
Przydział odzieży i obuwia roboczego - zasady i obowiązki pracodawcy
61 662 30 96